Jaka dieta przy niedokrwistości u dzieci? Co jeść a czego unikać?

Data publikacji: 16.01.2025

Niedokrwistość to stan choroby wynikający ze spadku całkowitej liczby krwinek czerwonych lub spadku poziomu hemoglobiny, co utrudnia dostarczanie tlenu z płuc do tkanek. Najczęstszą przyczyna niedokrwistości jest niedobór żelaza lub innych składników odżywczych, takich jak witamina B12 czy kwas foliowy. Odpowiednia dieta jest kluczowym elementem w zapobieganiu i leczeniu tego schorzenia, ponieważ właściwie skomponowane posiłki dostarczają organizmowi niezbędnych składników odżywczych, które wspierają produkcję czerwonych krwinek oraz hemoglobiny, a także poprawiają wchłanianie żelaza, zawartego w posiłku.

Dieta przy niedokrwistości powinna być bogata w żelazo, kwas foliowy, witaminę B12, cynk, miedź oraz witaminę C, która znacząco poprawia wchłanianie żelaza. Jednocześnie należy pamiętać, że niektóre pokarmy mogą utrudniać wchłanianie żelaza, dlatego warto ograniczyć ich spożycie lub nie podawać ich razem z produktami bogatymi w żelazo. Należą do nich: produkty bogate w wapń, taninę, fosforany, szczawiany, czy polifenole.

Zapotrzebowanie na żelazo

Zapotrzebowanie na żelazo u dzieci różni się w zależności od ich wieku, płci i etapu rozwoju. Zgodnie z Normami żywienia dla populacji polskiej z 2020 roku zalecane dzienne spożycia żelaza u dzieci wynosi odpowiednio:

• Niemowlęta (0-6 miesięcy): 0,3 mg/dobę (dziecko głównie korzysta z rezerw żelaza zgromadzonych w okresie życia płodowego i przyjmuje się, że zapotrzebowanie pokrywa mleko)
• Niemowlęta (7-12 miesięcy): 11 mg/dobę
• Dzieci w wieku 1-3 lat: 7 mg/dobę
• Dzieci w wieku 4-9 lat: 10 mg/dobę
• Dziewczęta w wieku 10-12 lat: 12 mg/dobę
• Dziewczęta w wieku 13-18 lat: 15 mg/dobę
• Chłopcy w wieku 10-18 lat: 12 mg/dobę

Dziewczynki w wieku nastoletnim mają wyższe dobowe zapotrzebowanie na żelazo niż chłopcy i jest to związane z miesiączkowaniem. Każdy cykl menstruacyjny wiąże się z utratą krwi, a wraz z nią żelaza. Aby zrekompensować tę utratę i wspierać prawidłową produkcję krwinek czerwonych oraz hemoglobiny, organizm dziewcząt wymaga większych ilości żelaza.

Dieta na niedokrwistość u dzieci

Przy niedokrwistości zaleca się spożywanie produktów bogatych w żelazo, witaminy oraz składniki odżywcze wspierające produkcję czerwonych krwinek i hemoglobiny. Dobrze zbilansowana dieta nie tylko dostarcza żelazo ale również ułatwia wchłanianie tego pierwiastka. Warto zadbać aby w diecie dziecka znalazło się:

• Mięso (wołowina, królik, cielęcina, drób, podroby)
• Ryby i owoce morza (anchois, łosoś, sardynki, krewetki, małże, ostrygi, dorsz)
• Jaja (szczególnie żółtko)
• Rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola, soja)
• Warzywa (suszone pomidory, pieczone ziemniaki w mundurkach, oliwki, groszek cukrowy, szparagi, brokuł, bób, fasolka szparagowa, brukselka, jarmuż, rukola, roszponka, natka pietruszki, buraki, boćwina)
• Orzechy, masła orzechowe (ziemne, laskowe, nerkowce, pistacje)
• Nasiona (czarnuszka, sezam, siemię lniane, chia, pestki dyni, słonecznik, wiórki kokosowe, pasta tahini)
• Płatki zbożowe (owsiane, jaglane), otręby, amarantus
• Kasza (jaglana, gryczana, pęczak, bulgur)
• Komosa ryżowa, makaron razowy, dziki ryż
• Mąki (gryczana, owsiana, jaglana, żytnia, z ciecierzycy, z soczewicy)
• Suszone owoce (jagody goji, morele, śliwki, daktyle, biała morwa, rodzynki)
• Zakwas z buraka

Jeżeli dziecko zmaga się z anemią równie ważne jest unikanie produktów i składników, które mogą utrudniać wchłanianie żelaza. Ograniczenie tych produktów jest szczególnie ważne w trakcie posiłków bogatych w żelazo, ponieważ ich obecność może negatywnie wpływać na efektywność leczenia dietetycznego. Z tego względu warto zadbać o to, aby posiłek bogaty w żelazo nie zawierał:

• Produktów bogatych w wapń: mleko i jego przetwory (ser, jogurt, kefir), napoje roślinne wzbogacone wapniem, mak, suszone figi, soja, tofu wzbogacone wapniem, orzechy laskowe, migdały - wapń konkuruje z żelazem o wchłanianie w przewodzie pokarmowym, tym samym utrudnia wchłanianie żelaza
• Tanin: herbata, kawa, kawa zbożowa
• Fosforanów: czekolada, kakao, napoje gazowane, żywność przetworzona, wędliny
• Szczawianów: szpinak, rabarbar, szczaw

Czym jest żelazo hemowe oraz niehemowe

Żelazo w pokarmach występuje w dwóch formach: hemowej oraz niehemowej. Różnią się one pochodzeniem, zdolnością organizmu do przyswajania oraz źródłami, z których pochodzą.

"Żelazo hemowe występuje tylko i wyłącznie w mięsie i jego przetworach, ponieważ jej związane z krwią oraz tkankami i jego wchłanialność wynosi od 15 do 35%. Warto wiedzieć, że w mięsie znajduje się również druga forma, czyli żelazo niehemowe. Samo żelazo niehemowe występuje w warzywach, jajach, strączkach, orzechach, pestkach, suszonych owocach i jego wchłanianie wynosi od 1 do 23%. Na jego absorpcję wpływają takie czynniki jak: obecność witaminy C, tanin, wapnia, kwasu fitynowego czy białka w posiłku"

- czytamy w "Fe-nomenalny e-book, porady+przepisy" autorstwa Patrycji Gonczarko

Źródła żelaza hemowego:

• Mięso (wołowina, cielęcina, drób)
• Podroby (wątroba, nerki, serca)
• Ryby i owoce morza

Źródła żelaza niehemowego:

• Warzywa (na przykład groszek cukrowy, szparagi, brokuł, bób, fasolka szparagowa, brukselka, jarmuż, rukola, roszponka, natka pietruszki, buraki, boćwina)
• Rośliny strączkowe (ciecierzyca, soczewica, fasola)
• Zboża (kasza jaglana, gryczana, płatki owsiane, komosa ryżowa, amarantus)
• Orzechy i nasiona (sezam, pestki dyni, nerkowce, siemię lniane)
• Suszone owoce (biała morwa, morele, rodzynki)

Przykładowy jadłospis

Zaproponowane dania pochodzą z Fe-nomenalnego e-booka, kompendium pełnego wiedzy, wskazówek, porad i przepisów na dania bogate w żelazo. Ten kompleksowy przewodnik po żelazie w diecie dzieci jest doskonałym wsparciem w profilaktyce niedoborów, a także w trakcie leczenia niedokrwistości. Link do e-booka: https://poloznamamazu.pl/produkt/fe-nomenalny-e-book-poradyprzepisy/

Autorka:

Patrycja Gonczarko (@polozna_mamazu)

Jestem położną oraz instruktorem porodu w głębokim relaksie. Ukończyłam studia magisterskie na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Największe spełnienie zawodowe przynoszą mi obszary związane z opieką nad maluszkiem oraz czasem połogu, co tworzy moją misję, jaką jest - wspieranie kobiet w macierzyństwie. Każdego dnia łączę moją wiedzę medyczną z doświadczeniem zawodowym oraz osobistą podróżą bycia mamą.