Jakie są objawy i przyczyny zapalenia piersi? Jak sobie radzić?

Zapalenie piersi (mastitis) to stan zapalny tkanki gruczołowej, najczęściej występujący u kobiet karmiących piersią, związany z przepełnieniem przewodów mlecznych i zaburzeniem mikrobioty (dysbiozą). Dochodzi do niego, gdy cząsteczki pokarmu przedostaną się do tkanki gruczołowej lub naczyń krwionośnych. Wywołuje to miejscowe zapalenie i objawy grypopodobne, takie jak gorączka i osłabienie. Brak odpowiedniego leczenia zapalenia piersi może prowadzić do powstania ropnia, co wymaga interwencji medycznej.

Jakie są objawy zapalenia piersi?

Ostry ból piersi, zaczerwienienie, stwardnienie w jednym obszarze piersi, a do tego wysoka gorączka i uczucie, jakby przejechała Cię ciężarówka - to klasyczne objawy zapalenia piersi. Mogą dopaść nagle lub rozwijać się przez kilka dni.

Poznaj te obawy dokładniej:

1. Ból i obrzęk piersi - wybrany kwadrant piersi jest bolesny, napięty i obrzęknięty, czasem z wyczuwalnym stwardnieniem. Czasami ból jest bardzo ostry i promieniuje do pachy, nie możesz podnieść ręki.
2. Grypopodobne objawy ogólne - często występują objawy takie jak gorączka, bóle mięśni, głowy, nudności, wymioty, a także uczucie senności. Mamy mówią, że czują się, jakby "przejechała je ciężarówka".
3. Mogą (ale nie muszą) wystąpić problemy z wypływem mleka - u niektórych kobiet w przebiegu stanu zapalnego dochodzi do znacznego ograniczeniu lub zatrzymania wypływu pokarmu. Błędem jest próba siłowego odciągania pokarmu laktatorem lub "wyciskanie" mleka z piersi.
4. Mogą (ale nie muszą) wystąpić zgrubienia lub białe kropki na brodawkach, tzw. zatkane kanaliki - w przebiegu zapalenia mogą pojawić się lub poprzedzić stan zapalny białe punkty umiejscowione na szczycie brodawki (tzw. nipple blebs). Mogą one utrudniać wypływ mleka i zwiększać ból podczas karmienia.
5. Pieczenie i kłucie - przy tzw. podostrym zapaleniu piersi może występować pieczenie i kłucie w obrębie piersi, szczególnie w okolicy brodawki, ale bez gorączki czy silnych objawów ogólnoustrojowych.

Jakie są przyczyny zapalenia piersi?

Przyczyny zapalenia piersi (mastitis) można podzielić na kilka głównych punktów:

1. Zaburzenia równowagi mikrobioty gruczołu piersiowego (dysbioza) - w ostatnich latach dowiadujemy się coraz więcej nt. wpływu zaburzenia mikrobioty gruczołu piersiowego na powstawanie stanów zapalnych piersi.
2. Zastój pokarmu w przewodach mlecznych - spowodowany np. niepełnym opróżnianiem piersi lub nieprawidłową techniką karmienia. W wyniku przepełnienia dochodzi do uszkodzenia nabłonka przewodów mlecznych, do tkanek gruczołu piersiowego zaczynają przenikać drobiny pokarmu, co wywoła reakcję obronną organizmu, który zareaguje rozpoczęciem procesu zapalnego - stąd wystąpienie objawów grypopodobnych (systemowych) w całym organizmie.
3. Nadprodukcja mleka (hiperlaktacja) - gruczoł piersiowy u mamy cierpiącej na hiperlaktację jest bardziej narażony na wystąpienie stanu zapalnego.
4. Urazy brodawki - najnowszy protokół Academy of Breastfeeding Medicine dot. stanów zapalnych wskazuje, że uraz brodawki nie jest przyczyną mastitis chociaż uraz brodawki może być związany z wystąpieniem zapalenia piersi. Badania wskazują, że bakterie i grzyby obecne na kompleksie brodawkowo-otoczkowym, mimo że mogą pojawić się w przypadku bólu i uszkodzenia brodawki, są również obecne w zdrowych mikrobiomach mleka. Infekcja nie musi wystąpić, gdy stężenie patogenów jest niskie, obecne są szczepy o słabej wirulencji, lub gdy mikroflora konkurencyjna, odpowiedni status immunologiczny i odżywczy organizmu są wystarczające.
5. Niewłaściwe leczenie wcześniejszych epizodów - niedoleczone stany zapalne mogą nawracać, zwłaszcza jeśli infekcja nie została całkowicie wyeliminowana. Mówimy wówczas o nawracającym stanie zapalnym. Stany zapalne powracają często również pomimo zastosowania antybiotykoterapii, często wtedy, gdy antybiotyki zostały źle dobrane do stanu pacjentki.
6. Cesarskie cięcie, antybiotykoterapia w okresie okołoporodowym i inne interwencje medyczne - niektóre interwencje mogą wpływać na skład mikrobioty piersi, zwiększając ryzyko dysbiozy i zapalenia.
7. Stosowanie laktatora i nakładek silikonowych - stosowanie źle dobranego pod kątem wielkości tunelu lejka laktatora, forsowna, nadmierna praca z laktatorem, stosowanie zbyt wysokich mocy ssania laktatora może przyczynić się do rozwoju stanu zapalnego.

Jak leczyć zapalenie piersi?

Leczenie zapalenia piersi (mastitis) obejmuje kilka kluczowych kroków:

1. Szybka identyfikacja typu zapalenia - Kluczowe jest rozpoznanie, czy stan zapalny ma postać ostrą, podostrą, czy nawracającą. Pomocne jest tu wsparcie doradcy laktacyjnego, który specjalizuje się w problemach związanych z laktacją i ma najnowszą wiedzę o leczeniu mastitis.
2. Prawidłowe opróżnianie piersi - Ważne, aby regularnie i dokładnie opróżniać piersi. Można to robić poprzez karmienie dziecka lub użycie laktatora.
3. Zastosowanie probiotyków - W niektórych przypadkach probiotyki mogą być alternatywą dla antybiotyków, pomagając w odbudowie równowagi mikrobioty gruczołu piersiowego.
4. Leki przeciwzapalne i przeciwbólowe - W przebiegu stanu zapalnego podstawową formą łagodzenia stanu zapalnego są leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) i przeciwbólowe.
5. Odpowiednia antybiotykoterapia - Jeśli doradca laktacyjny lub lekarz uzna to za konieczne, można wdrożyć antybiotykoterapię. Istotne jest stosowanie właściwie dobranego antybiotyku przez odpowiednio długi czas, aby zapobiec nawrotom zapalenia.
6. Chłodne okłady - delikatne obłożenie chorej piersi chłodnymi okładami może przynieść ulgę.
7. Drenaż limfatyczny - można go wykonać w gabinecie doradczyni laktacyjnej, jednak wszelka forma dotyku piersi w stanie zapalnym musi być wykonana z najwyższą ostrożnością.
8. Odpoczynek i dbanie o siebie - odpoczynek jest niezbędny w regeneracji organizmu. Warto zapewnić sobie komfort podczas karmienia i dbać o unikanie sytuacji powodujących napięcie i stres.
9. Stała opieka specjalistyczna - Kontakt z doradcą laktacyjnym lub lekarzem pozwala na monitorowanie procesu zdrowienia i dostosowanie leczenia. Wsparcie specjalistów zwiększa szanse na skuteczne leczenie bez powikłań.

Jak postępować by nie doszło do zapalenia piersi?

Aby zapobiec zapaleniu piersi, warto skupić się na kilku podstawowych zasadach, które pomagają w uniknięciu problemów z zastojem pokarmu i zaburzeniami mikrobioty.

• Przede wszystkim, niezwykle ważne jest regularne i pełne opróżnianie piersi, co można osiągnąć poprzez częste karmienie lub delikatne odciąganie pokarmu, jeśli to konieczne.
• Utrzymywanie prawidłowej techniki karmienia i dbanie o właściwe przystawianie dziecka do piersi pomaga zapobiec zastojom, które mogą prowadzić do rozwoju zapalenia. Warto także unikać nadmiernego i zbyt forsownego korzystania z laktatora, ponieważ może to prowadzić do mikrourazów i zwiększać ryzyko infekcji.
• Zwróć uwagę na swój ogólny stan zdrowia i wspomóż swoją mikrobiotę, szczególnie jeśli otrzymywałaś antybiotyk w okresie okołoporodowym. Warto stosować probiotyki wspierające równowagę flory bakteryjnej piersi, zwłaszcza jeśli wcześniej występowały problemy z dysbiozą. Stosuj probiotyki które mają w składzie szczepy bakterii Lactobacillus Salivarius i / lub Lactobacillus Fermentum.
• Kluczowe jest także dbanie o odpoczynek i redukcję stresu. Zmęczenie i napięcie mogą wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego, dlatego warto dbać o regenerację organizmu w trakcie laktacji.
• Noszenie wygodnej, dobrze dobranej bielizny, która nie uciska piersi, to kolejny ważny element profilaktyki. Również unikanie sytuacji, które mogą wywołać urazy mechaniczne piersi, takich jak niewygodne pozycje podczas snu czy używanie osłonek na brodawki, jest istotne w zmniejszaniu ryzyka zapalenia.
• Warto również zapewnić sobie dostęp do wsparcia doradcy laktacyjnego lub specjalisty od laktacji. Regularna współpraca z profesjonalistą pozwala szybko rozpoznać i wyeliminować drobne problemy, zanim staną się one przyczyną zapalenia.

Kiedy udać się do lekarza z zapaleniem piersi

W przypadku zapalenia piersi należy w pierwszej kolejności zwrócić się do doradczyni laktacyjnej, która posiada specjalistyczną wiedzę na temat laktacji i jest odpowiednią osobą do rozpoznania stanu zapalnego oraz zaproponowania właściwego postępowania.

Warto poszukać doradczyni laktacyjnej z certyfikatem CDL - Certyfikowany Doradca Laktacyjna lub IBCLC - International Board Certified Lactation Consultant.

Doradczyni laktacyjna może pomóc w ocenie rodzaju zapalenia, doradzić w kwestii technik karmienia oraz wesprzeć w doborze ewentualnych domowych metod łagodzenia objawów.

W zależności od zaawansowania choroby lub czasu jej trwania doradczyni laktacyjna może:

• określić jaki antybiotyk należy przyjąć - jednak po receptę na antybiotyk będziesz musiała skierować się do lekarza
• określić jakie dalsze badania należy wykonać (USG piersi, pobranie posiewu)
• wykonać drenaż limfatyczny, który usprawni przepływy w gruczole piersiowym, a przez to pozwoli organizmowi na szybsze "dojście do siebie"
• w uzasadnionych przypadkach wykona tejping piersi, który również może usprawnić pracę gruczołu piersiowego i powrót do stanu zdrowia

Odpowiednie i fachowe wsparcie na wczesnym etapie wystąpienia problemu, umożliwienie mamie stałego kontaktu ze specjalistą, zwiększa szanse łagodnego przebiegu lub szybszego ustąpienia objawów stanu zapalnego.

Autorka:

Anna Matuszczak (@wrozkacycuszka)

Jestem certyfikowaną Promotorką Karmienia Piersią i założycielką Wróżki Cycuszki, najczęściej polecanej poradni laktacyjnej w Poznaniu. Tematem laktatorów zajęłam się na początku istnienia Poradni Laktacyjnej Wróżka Cycuszka 5 lat temu i od tamtej pory naszą misją jest sprawić, aby każda Mama mogła karmić piersią z błogim uśmiechem na ustach tak długo, jak będzie tego chciała ona i dziecko. To ogromna radość budować Poradnię Laktacyjną, która jest już kultowym miejscem dla kobiet karmiących piersią.