Niedobór pokarmu w piersiach. Co zrobić i jakie są przyczyny?

Niedostateczna produkcja pokarmu u kobiet karmiących piersią może mieć wiele przyczyn, zarówno fizjologicznych, jak i psychologicznych. Produkcja pokarmu w gruczołach mlecznych zależy od wielu czynników, m.in. stężeń prolaktyny i oksytocyny w organizmie mamy, techniki i częstotliwości karmienia, poziomu stresu.

Wyróżniamy pozorny i rzeczywisty niedobór pokarmu. Mamy często mówią o tym jako o "braku pokarmu". Te pojęcia nie są jednak tożsame i nie powinny być stosowane zamiennie. Mając na uwadze rozpowszechnianie jak najlepszej wiedzy z zakresu laktacji, operujemy wyłącznie pojęciem "niedobór pokarmu".

Niedobór pokarmu w piersiach dzielimy na pozorny i rzeczywisty. Poznaj przyczyny i objawy obu tych stanów i dowiedz się, jak sobie z nimi radzić.

Czym objawia się niedobór pokarmu w piersiach?

Najbardziej miarodajnym objawem niedoboru pokarmu w piersiach jest nieprawidłowy przyrost masy ciała dziecka. Wiele mam boryka się z poczuciem, że ma za mało pokarmu. Często jest to subiektywne wrażenie. Jeśli Twój maluch przybiera na wadze w prawidłowym tempie, pokarmu jest w sam raz.

Rozróżniamy rzeczywisty i pozorny niedobór pokarmu. Aby mieć pewność, który z nich wystąpił u Ciebie, skonsultuj się z doradcą laktacyjnym.

Czym jest pozorny niedobór pokarmu?

Pozorny niedobór pokarmu to sytuacja, w której mama ma wrażenie, że jej piersi nie produkują wystarczającej ilości mleka dla dziecka, choć w rzeczywistości laktacja przebiega prawidłowo. Taka ocena sytuacji przez karmiącą kobietę wynika z obserwacji dziecka oraz stanu piersi i wysuwania wniosków na tej podstawie. Jest ona jednak niewystarczająca do stwierdzenia rzeczywistego niedoboru pokarmu.

Oto powody, dla których mamy mogą diagnozować u siebie niedobór pokarmu, który okazuje się pozorny:

• płacz dziecka (może mieć wiele przyczyn)
• odrywanie się dziecka od piersi (może wiązać się np. z nieprawidłowym przystawianiem)
• dążenie dziecka do bycia przy piersi (może to być potrzeba bliskości, czucia ciepła i zapachu mamy, niekoniecznie głód)
• stan piersi - odczucie, że są miękkie lub puste.

Obawa o to, że pokarmu będzie za mało, jest częsta. Każda mama chce przecież, aby jej dziecko było prawidłowo odżywione. Stąd wyczulenie na każdy objaw głodu bądź niedostatecznej ilości mleka. Powyższe objawy nie oznaczają jednak jeszcze, że rzeczywiście brakuje pokarmu. Do takiej diagnozy brak tu kluczowego elementu: niedostatecznego przybierania dziecka na masie.

Jakie są przyczyny pozornego niedoboru pokarmu?

Przyczyny pozornego niedoboru pokarmu to: stres, zmęczenie i zbyt rzadkie karmienie. Poród i połóg to najbardziej wymagający czas w życiu kobiety. Zmiany życiowe na każdym polu, nieprzespane noce, brak doświadczenia w opiece nad maluszkiem sprawiają, że o stres i zmęczenie bardzo łatwo. Stąd już tylko krok do poczucia, że pokarmu nie wystarczy.

Do tego dochodzi tzw. kryzys laktacyjny, najczęściej powiązany ze skokiem rozwojowym dziecka. Wówczas rzeczywiście produkcja mleka w piersiach mamy może być chwilowo niewystarczająca ale jest to zjawisko normalne - dziecko poprzez częstsze przystawienie do piersi będzie "podkręcało" produkcję pokarmu i w ciągu 1-3 dni sytuacja się unormuje. Nie należy utożsamiać kryzysu laktacyjnego z rzeczywistym niedoborem pokarmu.

Jak widzisz: w przypadku pozornego niedoboru pokarmu większość dzieje się w umyśle i emocjach mamy. W rzeczywistości laktacja jest prawidłowa, a dziecko rośnie zdrowo. A jak jest przy rzeczywistym niedoborze pokarmu?

Czym jest rzeczywisty niedobór pokarmu?

Rzeczywisty niedobór pokarmu to stan, w którym gruczoły mleczne matki nie produkują wystarczającej do zaspokojenia potrzeb dziecka ilości mleka. W przeciwieństwie do pozornego niedoboru pokarmu, w tym przypadku rzeczywiście dochodzi do problemów z produkcją.

Rzeczywisty niedobór pokarmu powinien być zdiagnozowany przez doradczynię laktacyjną.

Informacja: "ma pani za mało pokarmu" powinna zostać uzasadniona przez osobę, która udziela Ci takiej informacji.

Warto na to uważać, ponieważ w sferze opieki okołoporodowej podobne stwierdzenia są często rzucane bez zastanowienia i bez dokładnej oceny. Takie opinie to jeszcze nie diagnoza i mogą być nietrafione.

Aby uzyskać rzetelną diagnozę niedoboru pokarmu, udaj się do doradczyni laktacyjnej. Korzystając z zapisywanych przez rodziców pomiarów wagi dziecka, wylicza ona siatkę centylową. Po naniesieniu danych o przyrostach masy w czasie widać, czy dziecko pozostaje w odpowiednim kanale centylowym. Prawidłowo pobierane dane dotyczące wagi dziecka są najlepszym wskaźnikiem efektywności karmienia piersią.

Doradczyni laktacyjna może wykonać też tzw. test wagowy. Polega on na zważeniu dziecka przed karmieniem piersią oraz po. Ważne, aby test był wykonywany na urządzeniu pozwalającym na dokładny pomiar wagi do dwóch miejsc po przecinku.

Czym objawia się rzeczywisty niedobór pokarmu?

Rzeczywisty niedobór pokarmu, w odróżnieniu od pozornego, daje mierzalne i łatwe do zaobserwowania objawy:

• Dziecko nie przybiera poprawnie na wadze. To kluczowe kryterium diagnostyczne.
• Dziecko jest niespokojne i marudne podczas karmienia, mimo tego, że jest poprawnie przystawiane.

Jakie są przyczyny niedostatecznej produkcji pokarmu w piersiach?

Niedostateczna produkcja pokarmu u kobiet karmiących piersią może mieć wiele przyczyn, zarówno fizjologicznych, jak i psychologicznych. Oto najczęstsze przyczyny:

Zaburzenia hormonalne

• Niedoczynność tarczycy może prowadzić do obniżonej produkcji prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego za wytwarzanie mleka.
• Zespół policystycznych jajników (PCOS).
• Zaburzenia przysadki mózgowej skutkujące niedostateczną produkcją hormonów, w szczególności prolaktyny.

Zaburzenia hormonalne są czynnikiem ryzyka w laktacji. Oznacza to, że mogą, ale nie muszą mieć wpływu na rozwój laktacji. Mając świadomość występowania nierównowagi hormonalnej, możesz zadbać o wsparcie doradczyni laktacyjnej od samego początku karmienia piersią.

Najczęściej jest tak, że staranne dbanie o podstawy w karmieniu piersią pozwala w znacznym stopniu ograniczyć negatywny wpływ zaburzeń hormonalnych na laktację. Nie wiemy na dziś jednoznacznie, dlaczego niektóre mamy z zaburzeniami hormonalnymi borykają się z trudnościami w karmieniu piersią, a inne nie. Dobrej jakości wsparcie pozwoli Ci rozwinąć laktację optymalnie, na miarę możliwości Twojego organizmu.

Nieprawidłowe przystawianie dziecka do piersi

Jeśli dziecko nie jest prawidłowo przystawione, może nie ssać efektywnie, co zmniejsza stymulację piersi i produkcję mleka.

Powoduje to niepełne opróżnianie piersi, a to z kolei wpływa na ograniczenie produkcji pokarmu. Oto najczęstsze błędy związane z przystawianiem dziecka do piersi:

• Zbyt krótkie karmienie piersią (nie więcej niż kilka minut)
• Zbyt rzadkie karmienie piersią - szczególnie w okresie noworodkowym, czyli w czasie, gdy laktacja się stabilizuje, ważne jest karmienie na żądanie, nie rzadziej niż co trzy godziny, w nocy - co cztery godziny.

W poradni laktacyjnej często spotykamy się z tym, że karmienie jest długie i częste, a mimo to nieefektywne ze względu na nieprawidłową technikę przystawienia do piersi. Pamiętaj, że czas bycia dziecka przy piersi (z piersią w buzi) czy częstotliwość karmienia nie muszą świadczyć o efektywności opróżniania piersi.

Stan zdrowia matki

Zdrowie mamy może mieć wpływ na ilość produkowanego mleka. Negatywnie rzutują w szczególności choroby przewlekłe, np.:

• cukrzyca,
• nadciśnienie,
• choroby przysadki,
• anemia,
• otyłość
• schorzenia związane z gospodarką hormonalną.

Problemy anatomiczne:

• Niedorozwój gruczołu piersiowego (hipoplazja). Szczególnym utrudnieniem w optymalnej produkcji pokarmu jest to, w jakim stopniu gruczoł piersiowy wykształcił poprawnie tkankę gruczołową, w której będą zachodziły procesy produkcji pokarmu. Jeśli z jakichś przyczyn na etapie dorastania rozwój gruczołów piersiowych przebiegł w niewystarczającym stopniu, rezultatem może być hipoplazja - niedorozwój gruczołu piersiowego. W takim przypadku produkcja pokarmu jest do pewnego stopnia ograniczona.
• Operacje piersi. Zabiegi chirurgiczne, takie jak powiększanie, zmniejszanie piersi lub zabiegi na brodawkach, mogą uszkodzić "infrastrukturę" przewodów mlecznych lub nerwy, co może zaburzać produkcję mleka.

Leki

Niektóre leki przyjmowane przez mamę mogą obniżać produkcję mleka. Zaliczają się tu np.:

• środki antykoncepcyjne zawierające estrogen,
• leki na nadciśnienie
• niektóre leki antyhistaminowe
• diuretyki
• leki zawierające pseudoefedrynę.

Inne substancje

Negatywny wpływ na laktację mają m.in.:

• nikotyna
• szałwia
• alkohol

Wyżej wymienione powody mogą przyczyniać się do rzeczywistego niedoboru pokarmu, który prowadzi do niezaspokojonych potrzeb żywieniowych dziecka. Pozorny niedobór pokarmu jest subiektywnym odczuciem mamy i jego podłoże jest psychologiczne lub związane z niedostatecznym doinformowaniem w zakresie przebiegu laktacji. Zwłaszcza na początku wiele mam zmaga się z trudnościami wynikającymi z przystawianiem dziecka do piersi, zastojem pokarmu, zatkaniem się przewodów mlecznych, stanami zapalnymi w piersiach, a także nawałem czy też niedoborem pokarmu. To zupełnie normalne.

Naturalne sposoby na przywrócenie pokarmu

Mamy od wieków stosowały naturalne metody poprawienia produkcji pokarmu.

Zanim je wymienię, ważne jest, aby pamiętać, że przy rzeczywistym niedoborze pokarmu same naturalne sposoby będą niewystarczające.

W takiej sytuacji potrzebujesz kompleksowego wsparcia w laktacji, opisanego w artykule Jak pobudzić laktację.

Na poprawę laktacji wspomagająco zadziałają:

• herbaty ziołowe zawierające np. kozieradkę, moringę, rutwicę, ostropest, kminek, anyż
• napoje na bazie prażonego lub słodowanego jęczmienia (popularna kawa Inka, piwa bezalkoholowe)
• mleko migdałowe, owsiane i kokosowe
• migdały, daktyle, orzechy włoskie.

Zawsze korzystne, a często niedoceniane jest jak najczęstsze utrzymywanie kontaktu skóra do skóry z maluszkiem. Pozwala to mamie zrelaksować się, wpływa kojąco na dziecko, wyrównuje oddech i obniża ciśnienie, a także sprzyja produkcji oksytocyny.

Taki stan relaksu i poczucia bezpieczeństwa stanowią najlepszy punkt wyjścia do efektywnego karmienia piersią.

Kiedy skonsultować się z doradcą laktacyjnym?

Jeśli masz wątpliwości co do ilości produkowanego pokarmu, kontakt z doradczynią laktacyjną to najszybszy i najpewniejszy sposób na to, aby sprawdzić, czy niedobór pokarmu jest pozorny czy rzeczywisty.

Doradczyni laktacyjna:

• oceni efektywność przystawienia dziecka do piersi,
• określi uwarunkowania dziecka do efektywnego pobierania pokarmu (w tym m.in. anatomię i funkcjonalność wędzidełek w buzi maluszka)
• sprawdzi przyrosty masy ciała dziecka na siatce centylowej
• przeprowadzi test wagowy, który pomoże ustalić, w jakim stopniu gruczoły piersiowe zaspokajają zapotrzebowanie dziecka.

A następnie pomoże Ci odkryć, w jaki sposób wygodnie i efektywnie przystawić dziecko do piersi.

W zależności od diagnozy, w trakcie konsultacji laktacyjnej opracujecie wspólnie z doradczynią kompleksowy plan rozkręcenia laktacji.

Autorka:

Anna Matuszczak (@wrozkacycuszka)

Jestem certyfikowaną Promotorką Karmienia Piersią i założycielką Wróżki Cycuszki, najczęściej polecanej poradni laktacyjnej w Poznaniu. Tematem laktatorów zajęłam się na początku istnienia Poradni Laktacyjnej Wróżka Cycuszka 5 lat temu i od tamtej pory naszą misją jest sprawić, aby każda Mama mogła karmić piersią z błogim uśmiechem na ustach tak długo, jak będzie tego chciała ona i dziecko. To ogromna radość budować Poradnię Laktacyjną, która jest już kultowym miejscem dla kobiet karmiących piersią.