Dopajanie niemowlęcia. Co i w jakich ilościach powinno pić dziecko

Dopajanie niemowląt jest często poruszanym tematem wśród rodziców. W tej kwestii krąży wiele mitów i sprzecznych informacji, dlatego warto wyjaśnić, kiedy dopajanie jest potrzebne, a kiedy wręcz może zaszkodzić.

Podstawowym płynem dla niemowląt w pierwszym półroczu życia jest mleko mamy lub modyfikowane. W drugim półroczu życia, a konkretniej od momentu rozszerzania diety, należy proponować dziecku wodę - zarówno do posiłków, a także pomiędzy nimi.

Czym dopajać niemowlę?

Dla niemowląt zalecana jest woda źródlana (najlepiej z atestem Instytutu Matki i Dziecka lub Państwowego Zakładu Higieny PZH) lub naturalna woda mineralna niskozmineralizowana (zawartość składników mineralnych poniżej 500 mg/l), niskosodowa (<20 mg/l) oraz niskosiarczanowa (<20 mg/l). Informacje na temat rodzaju wody i zawartości składników mineralnych znajdują się na etykiecie. Wodę butelkowaną po otwarciu należy przechowywać w ciemnym oraz chłodnym miejscu i najlepiej spożyć ją w ciągu 24 godzin. Woda butelkowana jest bezpieczna do spożywania przez niemowlęta po 6. miesiącu życia. Natomiast w sytuacji konieczności podania wody młodszemu maluszkowi, każdą wodę powinno się przegotować i wystudzić (również wodę butelkowaną, ponieważ nigdy nie mamy pewności jak była przechowywana). Bardziej ekologicznym i ekonomicznym rozwiązaniem jest korzystanie z dzbanka filtrującego, jednak warto wiedzieć, że zawarte w nich filtry nie oczyszczają wody z zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Dlatego należy taką wodę również przegotować i wystudzić przed podaniem dziecku. Należy pamiętać o regularnym myciu dzbanka i częstej wymiennie filtrów.

Czego nie może pić niemowlę?

Niemowlę to dziecko od urodzenia do końca pierwszego roku. W pierwszym półroczu życia głód oraz pragnienie w całości powinno zaspakajać mleko mamy lub mleko modyfikowane. Od momentu rozpoczęcia wprowadzania pokarmów stałych do diety dziecka należy podawać mu wodę, zarówno do posiłków oraz pomiędzy nimi. Jednak w okresie niemowlęcym mleko mamy lub modyfikowane nadal stanowi podstawę żywienia dziecka, a posiłki stałe są traktowane jako pokarmy uzupełniające. Z tego powodu nie należy proponować niemowlęciu do picia następujących płynów:

• mleko krowie - zgodnie z zaleceniami mleko krowie nie powinno być napojem w pierwszym roku życia, ani zamiennikiem mleka mamy lub modyfikowanego, ze względu na nieodpowiednią zawartość składników pokarmowych (zbyt niska zawartość żelaza i zbyt duża zawartość białka, sodu i niektórych minerałów). Mleko krowie może stanowić bazę do przygotowania owsianki czy kaszki, jednak nie powinno być napojem;
• mleko kozie lub owcze - ma nieodpowiednią zawartość składników pokarmowych dla organizmu niemowlęcia;
• napoje roślinne - nie pokrywają zapotrzebowania niemowlęcia na składniki odżywcze (takie jak białka czy tłuszcze). Nie mogą one być zamiennikiem mleka mamy czy modyfikowanego, jednak okazjonalnie mogą być bazą do przygotowania owsianki czy kaszki. Wyjątek stanowi napój ryżowy - nie powinien być podawany dzieciom do 5. roku życia, gdyż może być źródłem toksycznego arsenu;
• soki owocowe - zgodnie z zaleceniami niemowlęta nie powinny otrzymywać nawet świeżo wyciskanych soków owocowych do picia, ponieważ mogą powodować obniżenie zawartości białka, tłuszczów i żelaza, z jednoczesnym zwiększeniem spożycia węglowodanów prostych, co może powodować problemy trawienne, próchnicę i nadwagę. Lepszym wyborem będzie po prostu zaproponowanie dziecku owocu;
• herbata i napary ziołowe - herbaty (np. zielona, czarna) nie są zalecane ze względu na zawartość teiny, która jest substancją psychoaktywną, a w dodatku ogranicza wchłanianie żelaza. Należy również unikać herbaty z kopru włoskiego, ponieważ występuje w niej estragon, który jest uznawany za substancję rakotwórczą i neurotoksyczną. Jeżeli rodzic chce podać niemowlęciu, po 6 miesiącu, coś ciepłego do picia, ponownie najlepszym wyborem będzie ciepła woda. Z herbat najbezpieczniejszym wariantem dla niemowlęcia będzie rooiboos lub napary z suszu owocowego (nie mylić z granulowanymi herbatami owocowymi);
• woda mineralna o wysokiej zawartości minerałów - woda o wysokiej zawartości minerałów, szczególnie sodu i siarczanów, może przeciążać nerki niemowlęcia;
• napoje zawierające substancje słodzące (wody smakowe, mleka smakowe, napoje słodzone, napoje gazowane) - dodatek cukru, aromatów i konserwantów jest nieodpowiedni dla niemowląt i może być szkodliwy dla zdrowia dziecka, zwiększać ryzyko rozwoju próchnicy, otyłości i innych powikłań.

Podsumowując, w pierwszym roku życia dziecka najbardziej odpowiednim napojem jest mleko mamy lub modyfikowane, a po wprowadzeniu pokarmów stałych - woda źródlana, niskozmineralizowana lub przegotowana.

Jak dopajać niemowlę?

Dopajanie niemowlęcia można przeprowadzić na różne sposoby, w zależności od wieku dziecka, rodzaju karmienia oraz jego potrzeb zdrowotnych. Jeżeli są wskazania ku temu by podać niemowlęciu dodatkowe płyny w pierwszym półroczu życia (poza mlekiem mamy lub mlekiem modyfikowanym) rodzic może użyć w tym celu łyżeczki, butelki ze smoczkiem (jeżeli dziecko jest karmione butelką) lub niedużego otwartego kubeczka. W szczególnych przypadkach, kiedy dziecko ma trudności ze ssaniem, jest chore, bądź odmawia przyjęcia płynu, pomocnym może okazać się dopajanie maluszka strzykawką.

Od początku rozszerzania diety zaleca się proponowanie maluchowi wody w niedużym, lekkim, otwartym kubeczku. Podejmowanie prób picia wody z kubeczka ma na celu uczenie dziecka popijania płynu łyk po łyku, zamiast ssania oraz prawidłowy rozwój aparatu mowy. Na wyjścia z domu dobrze sprawdzi się bidon ze słomką.

Niemowlęta karmione piersią (0-6 miesięcy)

Zdrowe niemowlęta karmione piersią na żądanie, przez pierwsze 6 miesięcy, nie powinny być dopajane, ponieważ mleko mamy w zupełności pokrywa zapotrzebowanie maluszka na płyny i składniki odżywcze. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia należy dążyć do wyłącznego karmienia piersią do ukończenia przez malucha 6. miesiąca życia, a następnie kontynuować karmienie przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających. Należy pamiętać, że niemowlę powinno być karmione na żądanie, a to oznacza, że w czasie upałów, infekcji, gorączki czy biegunki może ono znacznie częściej domagać się piersi i zazwyczaj pije z większą częstotliwością, ale krócej, aby właśnie zaspokoić swoje potrzeby na płyny.

Wprowadzenie wody do picia dla niemowlęcia karmionego piersią przed etapem rozszerzania diety może mieć negatywne konsekwencje, takie jak:

• zmniejszone spożycie mleka kobiecego i w związku z tym zmniejszone dostarczenie kalorii i składników odżywczych, co może skutkować nawet niedożywieniem niemowlęcia;
• rzadsze domaganie się mleka mamy i mniejsze łaknienie;
• zmniejszenie produkcji mleka u mamy;
• wcześniejsze zakończenie karmienia piersią;
• ryzyko przewodnienia dziecka - podanie zbyt dużej ilości wody może zaburzyć równowagę elektrolitową organizmu.

Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym (0-6 miesięcy)

Mleko mamy jest najbardziej optymalnym sposobem żywienia niemowląt i małych dzieci, jednak jeżeli karminie mlekiem mamy jest niemożliwe, w pierwszym półroczu życia niemowlęcia należy podawać na żądanie mleko modyfikowane początkowe. W tym czasie nie ma potrzeby dopajania dziecka. Zgodnie z Zasadami żywienia zdrowych niemowląt z 2021 roku, opracowanych przez Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci znajduje się cytat: „Pokarm matki (lub mleko modyfikowane) dostarczają odpowiednia objętość płynu zdrowym niemowlętom do 6. miesiąca życia."

Regularne dopajanie niemowlęcia karmionego mlekiem modyfikowanym w pierwszym półroczu życia może skutkować zmniejszonym apetytem dziecka na mleko modyfikowane, ograniczeniem spożywanej ilości, a nawet odmową jedzenia mleka. Niesie to za sobą ryzyko spożywania przez malucha zbyt małej ilości kalorii w stosunku do jego zapotrzebowania, co może być przyczyną niedoborów składników odżywczych, a także nieprawidłowym wzrostem i rozwojem dziecka.

Aby zadbać o prawidłowe nawodnienie niemowlęcia karmionego mlekiem modyfikowanym, należy ściśle stosować się do wytycznych producenta odnośnie przygotowania mieszanki. Stosowanie większej ilości wody w stosunku do zalecanej receptury sprawi, że niemowlę nie otrzyma odpowiedniej ilości substancji odżywczych.

Jeżeli maluch jest karmiony w sposób mieszany, to znaczy otrzymuje zarówno mleko mamy oraz mleko modyfikowane, to również uznaje się, że karmiąc dziecko na żądanie, mleko pokrywa jego zapotrzebowanie na płyny w pierwszym półroczu życia.

Należy jednak pamiętać, że powyższe zalecenia są ogólne i dotyczą zdrowych dzieci. W niektórych sytuacjach lekarz może zalecić podawanie maluchowi innych płynów niż mleko przed rozpoczęciem etapu rozszerzania diety. Zawsze warto obserwować swoje dziecko w kierunku odwodnienia, zwłaszcza w czasie upałów, infekcji, gorączki, wymiotów czy biegunki.

Niemowlęta 6-12 miesięcy, po wprowadzeniu pokarmów stałych

Od początku rozszerzania diety należy podawać dziecku wodę, zarówno do posiłków, jak i w ciągu dnia. Proponowanie wody kształtuje w dziecku dobry nawyk wybierania właśnie wody w przyszłości jako głównego płynu. Dodatkowo podawanie wody po posiłku stałym, zmniejsza ryzyko pojawienia się zaparć u dziecka, które mogą doskwierać niemowlęciu, zwłaszcza na początku rozszerzania diety.

Aby precyzyjnie obliczyć dobowe zapotrzebowanie dziecka na płyny, należy znać jego masę ciała. Następnie możemy je obliczyć według poniższego schematu:

• Na pierwsze 10 kg masy ciała - 100 ml/kg
• Na drugie 10 kg masy ciała - 50 ml/kg
• Na każdy kolejny kilogram masy ciała - 20 ml/kg

Na przykład, dziecko o wadze 12 kg powinno przyjmować 10 x 100 ml + 2 x 50 ml = 1100 ml/dobę. Należy jednak pamiętać, że jest to ogólne zapotrzebowanie na płyny, więc pokrywa je mleko mamy lub modyfikowane, woda czy zupy.

Jak wspomniałam wyżej, najbardziej korzystne dla rozwoju dziecka jest podawanie mu zupy krem czy wody w niedużym, lekkim kubeczku otwartym.

Dopajanie niemowlęcia a rozszerzanie diety

Podawanie dziecku wody jest częścią procesu rozszerzania diety i zgodnie z najnowszymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia jedynymi napojami podawanymi w drugim półroczu życia dziecka, w okresie rozszerzania diety, powinno być mleko (mamy lub modyfikowane) i woda. Rozszerzanie diety to pierwsze spotkanie niemowlęcia z pokarmami innymi, niż mleko mamy lub modyfikowane i jest to proces, podczas którego stopniowo wprowadzamy pokarmy stałe do jadłospisu dziecka. Tutaj dowiesz się kiedy i jak rozpocząć rozszerzanie diety niemowlaka.

Podsumowanie

Dopajanie niemowląt to temat, który budzi wiele emocji i wątpliwości w rodzicach. Co do zasady niemowlęta karmione na żądanie do 6. miesiąca życia nie potrzebują podawania dodatkowych płynów, ponieważ mleko mamy bądź modyfikowane, w pełni pokrywa ich potrzeby odżywcze oraz nawodnieniowe. Od momentu rozpoczęcia rozszerzania diety należy wprowadzić dziecku wodę do picia, zarówno do posiłków, jak i pomiędzy nimi. Zawsze warto pamiętać, że najważniejszym źródłem wiedzy i wsparcia w kwestii dopajania powinien być specjalista - lekarz lub położna, którzy na podstawie indywidualnych potrzeb maluszka pomogą podjąć najwłaściwszą decyzję.