Kiedy i jak rozpocząć rozszerzanie diety niemowlaka?

Jedynym pokarmem dziecka w pierwszych miesiącach życia jest mleko mamy lub mieszanka mlekozastępcza. Po skończeniu przez dziecko 6. miesiąca życia należy stopniowo wprowadzać do jego diety nowe produkty.

Rozszerzanie diety dziecka powinno być stopniowe. Pierwsze tygodnie to bardziej próbowanie nowych smaków niż zjadanie nowych posiłków. To czas na to, aby obserwować reakcje dziecka na różne produkty i jego pierwsze preferencje.

Rozszerzanie diety można przeprowadzić na dwa sposoby: podając dziecku papki i przeciery albo metodą BLW, w której maluch od razu uczy się samodzielnego jedzenia posiłków w formie stałej i mniej przetworzonej. Ważne jest, aby trzymać się raz podjętej metody rozszerzania diety niemowlęcia.

Rozszerzenie diety to nie tylko zmiana żywieniowa, lecz także nowe umiejętności motoryczne i poznawcze, a także wiele nowych bodźców zmysłowych. Dlatego tak ważne jest, aby posiłki dostosowywać do możliwości malucha.

Kiedy zacząć rozszerzać dietę u niemowlaka?

Rozszerzanie diety u niemowlaka należy rozpocząć około 6. miesiąca życia. Proces powinien trwać do ukończenia przez dziecko 2 lat. Początkowo to mleko matki jest podstawowym źródłem składników odżywczych. Dostarcza niemowlęciu wszystkiego, co potrzebne do prawidłowego rozwoju, zwłaszcza w 1. roku życia. W przypadku braku możliwości karmienia piersią Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca podawanie mleka modyfikowanego.

Trzeba pamiętać, że 6. miesiąc życia jest granicą umowną i w Twojej rodzinie rozszerzanie diety może zacząć się nieco wcześniej lub później. A oto zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci:

Ze względów żywieniowych (konieczność zaspokojenia zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki odżywcze) większość niemowląt wymaga wprowadzania dodatkowego pokarmu, oprócz mleka matki i/lub mleka modyfikowanego, od około 6. m.ż. Nie ma jednego właściwego wieku, w którym u wszystkich niemowląt należy wprowadzić pokarmy uzupełniające. Zależy to od cech i rozwoju osobniczego każdego niemowlęcia. 

Rozszerzanie diety powinno być dostosowane do rozwoju dziecka, z uwzględnieniem jego gotowości do spożywania pokarmów stałych. Warto szczególną uwagę poświęcić dzieciom urodzonym przedwcześnie oraz tym, których rozwój z różnych względów był zaburzony.

Jak rozszerzać dietę niemowlaka?

Dieta niemowlaka powinna być rozszerzana stopniowo, bez nacisku, za to z poszanowaniem reakcji i preferencji dziecka. Nie ma potrzeby notowania, ile dziecko zjada.

Nie istnieje jeden schemat rozszerzania diety. O tym, jak rozszerzać dietę dziecka, decydują rodzice, uwzględniając możliwości malucha.

W zależności od preferencji rodzica i umiejętności dziecka można podawać zblendowany produkt w postaci papki (w metodzie tradycyjnej) lub w kawałkach ugotowanych na miękko, ale nie za bardzo, tak aby dziecko mogło wziąć kawałek do rączki (w metodzie BLW).

Od czego zacząć rozszerzać dietę niemowlaka?

Rozszerzanie diety niemowlaka najlepiej zacząć od gotowanych warzyw w małej ilości – 1 kawałka albo 2–3 płaskich łyżeczek nowego produktu. Gotowane warzywa są najlepiej tolerowane, lekkostrawne i dość rzadko wywołują reakcje niepożądane.

Pierwszy jadłospis dziecka jest dość prosty. Obejmuje pojedyncze produkty, a następnie połączenia produktów, które maluch już zna, np. zupkę z kilku warzyw lub kilka kawałków różnych produktów, które je samodzielnie.

A oto inne propozycje na pierwsze posiłki malucha w czasie rozszerzania diety:

1. Kaszka ryżowa

Kaszka ryżowa na wodzie jest lekkostrawna, nie zawiera glutenu ani nabiału. Minimalizuje ryzyko reakcji alergicznej.

2. Purée warzywne (papka)

Purée warzywne możesz kupić w słoiczku albo przygotować samodzielnie, początkowo z pojedynczych warzyw, potem z ich kompozycji. Na papki w ramach rozszerzania diety nadają się m.in.:

• dynia
• marchewka
• burak
• brokuły
• ziemniaki
• cukinia

Od jakiego warzywa zacząć rozszerzanie diety? Im bardziej lekkostrawne, tym lepiej. W wielu źródłach można znaleźć zalecenia marchewki jako pierwszego warzywa dla niemowlaka.

3. Jajka

Jajka często są pierwszym pokarmem białkowym wprowadzanym do diety malucha. Przy rozszerzaniu diety o jajka trzeba zachować szczególną ostrożność, ponieważ mogą one powodować reakcje alergiczne. Jajka powinny być gotowane w wodzie albo na parze, niesmażone, przed podaniem obrane ze skorupek i odpowiednio ostudzone.

4. Owoce

Jakie owoce dla dziecka na początek? Mało słodkie, nieokrągłe i bez pestek. Idealne są gotowane i przecierane jabłka, ale sprawdzą się też: maliny, jeżyny, borówki, porzeczki, śliwki.

5. Mięso

Mięso powinno być gotowane, podawane w postaci zmielonej, papkowatej albo (w przypadku BLW) w zwartych kawałkach mieszczących się w rączce dziecka. Dopuszczalne są mięsa białe, czerwone oraz ryby:

• indyk
• kurczak
• wołowina
• królik
• łosoś
• pstrąg.

Kalendarz rozszerzania diety i planer

Pamiętaj, że nie ma jednego sztywnego kalendarza rozszerzania diety, który będzie odpowiedni dla każdego dziecka. Poniżej znajdziesz przykładowy kalendarz, a także planer do samodzielnego wypełnienia. Pozwoli to na rozszerzanie diety Twojego malucha zgodnie z jego potrzebami:

Jakich produktów unikamy przy rozszerzaniu diety dziecka?

W diecie dziecka do 1. roku życia należy unikać następujących pokarmów:

1. Miód – ze względu na ryzyko zatrucia botuliną (toksyną wytwarzaną przez bakterie Clostridium botulinum), które może prowadzić do botulizmu niemowląt.
2. Mleko krowie – pełne mleko krowie nie jest zalecane jako główny napój przed 12. miesiącem życia. Może powodować obciążenie nerek dziecka oraz zmniejszać wchłanianie żelaza.

W diecie dziecka do 2. roku życia należy unikać następujących pokarmów:

1. Produkty zawierające sól – nerki niemowlęcia nie są jeszcze w pełni rozwinięte, aby prawidłowo przetwarzać nadmiar sodu.
2. Cukier i słodycze – może przyczyniać się do rozwoju próchnicy oraz problemów z nadwagą w przyszłości.
3. Soki owocowe – duża ilość cukrów prostych może przyczyniać się do otyłości, a także zwiększać ryzyko próchnicy.
4. Produkty o okrągłym regularnym kształcie jak winogrona czy orzeszki – można je podać ale nie w całości, bo stwarzają ryzyko zadławienia.
5. Grzyby – układ pokarmowy dziecka nie jest jeszcze w stanie przetrawić grzybów, dlatego nawet te jadalne są dla maluchów niebezpieczne.
6. Mleko ryżowe – niewskazane nawet do 5. roku życia z uwagi na potencjalne zagrażające dzieciom ilości arsenu.
7. Podroby – mogą zawierać niekorzystne substancje przyjęte uprzednio przez zwierzę (zwłaszcza wątroba).

Dzieci do 2. roku życia mogą jeść przyprawy, jak oregano, bazylia czy kurkuma, ale należy unikać soli, cukru i pikantnych przypraw.

Dlaczego dziecko podczas rozszerzania diety ma odruch wymiotny?

Dziecko podczas rozszerzania diety może mieć odruch wymiotny często. Przełyk niemowlęcia jest znacznie bardziej wrażliwy niż osoby dorosłej.

Nasilony odruch wymiotny chroni dziecko przed zadławieniem do czasu, aż nauczy się ono sprawnie przeżuwać i połykać.

Nie należy powstrzymywać odruchów wymiotnych dziecka ani próbować usuwać mu pokarmu z buzi. Ważne jest, aby odróżniać zakrztuszenie od zadławienia i reagować odpowiednio do sytuacji.

BLW czy tradycyjna metoda rozszerzanie diety dziecka?

Lepsze BLW czy tradycyjne rozszerzanie? Ta decyzja pozostaje w gestii każdego rodzica. Ważne, aby raz wybranej metody rozszerzania diety trzymać się konsekwentnie. Poniżej przedstawiamy wady i zalety obu rozwiązań.

Zalety tradycyjnej metody rozszerzania diety

Papki, czyli rozdrobnione na gładką konsystencję posiłki, np. rozgniecione lub blendowane, od lat są standardem w wielu domach. Rodzice często zaczynają od podawania dziecku przecieranych warzyw, owoców czy kaszek.

Zalety takiej metody to:

1. Kontrola nad ilością i rodzajem spożywanych pokarmów – rodzic dokładnie wie, ile dziecko zjadło.
2. Łatwe wprowadzenie nowych produktów – dzięki gładkiej konsystencji dziecko nie ma trudności z gryzieniem i przełykaniem.
3. Spokój rodziców. Rodzice mniej obawiają się podania papki niż stałego produktu, bo wydaje im się, że minimalizują ryzyko zadławienia. W istocie jest ono takie samo przy obu metodach.

Wady tradycyjnego rozszerzania diety

1. Brak samodzielności dziecka – dziecko nie uczy się samodzielnie kontrolować ilości jedzenia, co może prowadzić do problemów z rozpoznawaniem sytości.
2. Nieprawidłowy rozwój jamy ustnej – żucia czy gryzienia.
3. Monotonia konsystencji – dzieci mogą szybko znudzić się jednolitą, miękką konsystencją pokarmu.

Alternatywą dla papek jest tzw. BLW, czyli Baby-Led Weaning. W tej metodzie dziecko od samego początku decyduje, co i w jakiej ilości chce jeść. Rodzice oferują maluchowi kawałki jedzenia (np. warzywa, owoce, mięso), a dziecko samodzielnie wybiera, co zje i ile.

Zalety metody BLW

1. Kształtowanie prawidłowych wzorców spożywania posiłków – dziecko uczy się kontrolować swoje potrzeby żywieniowe, co może pozytywnie wpłynąć na umiejętność rozpoznawania sytości.
2. Szybki rozwój motoryki małej – samodzielne jedzenie kawałków pokarmu rozwija zdolności manualne oraz koordynację ruchową.
3. Eksploracja smaków i konsystencji – maluch od początku ma styczność z różnorodnymi teksturami i smakami, co może prowadzić do większej otwartości na nowe produkty w przyszłości.
4. Rozwój jamy ustnej poprzez żucie i gryzienie.

Wady metody BLW

1. Nieprzewidywalność spożywanych ilości – dziecko może zjeść bardzo mało lub dużo, co może budzić niepokój rodziców, szczególnie na początku wprowadzania stałych pokarmów.
2. Bałagan – samodzielne jedzenie wiąże się z dużym bałaganem, co może być frustrujące dla niektórych opiekunów.

Wybór metody rozszerzania diety powinien być  odpowiedni zarówno do preferencji rodziców, jak i możliwości dziecka. Metoda papek może być dobrym wyborem, gdy rodzice stresują się ewentualnymi zadławieniami oraz ilością zjadanego posiłku, a dziecko nie siedzi samodzielnie. Metoda BLW jest dobrym rozwiązaniem, gdy dziecko interesuje się jedzeniem, stabilnie siedzi z oparciem, a rodzice są otwarci na taką metodę.

Dowiedz się więcej o rozszerzaniu diety dziecka przez BLW.

Autorka:

Maria Lepucka

Położna 16 - letnim doświadczeniem zawodowym, zajmująca się opieką okołoporodową: przygotowaniem do rodzicielstwa oraz opieką nad mamą i dzieckiem po porodzie. Jako doradczyni laktacyjna od 7 lat prowadzi poradnię laktacyjną, oferując opiekę laktacyjną na najwyższym, III poziomie poradnictwa. Jako psychodietetyk wspiera mamy i dzieci w zdrowym żywieniu. Oprócz tego - wykładowca, influencerka oraz twórczyni kanału YouTube popularyzującego wiedzę z zakresu położnictwa, opieki nad niemowlęciem, karmienia piersią, żywienia i szeroko pojętego zdrowia.