Jak pobudzić laktację? Skuteczne metody rozkręcenie laktacji

Poprawnie przeprowadzony i zakończony sukcesem proces rozkręcenia laktacji to efekt różnorodnych, dobrze dobranych działań. Powinny być one zgodne z wiedzą o fizjologii laktacji, ale też i uwzględniać indywidualną sytuację danej pary mama i dziecko.

Żeby pobudzić laktację, potrzeba m.in. dobrego odżywiania, nawodnienia i ograniczenia stresu. Bardzo ważne jest regularne karmienie albo odciąganie pokarmu. Najważniejsze w pobudzaniu laktacji są jednak hormony: oksytocyna i prolaktyna. Rozkręcając laktację, należy mieć na uwadze to, co przywraca równowagę hormonalną karmiącej mamy.

Czym jest laktacja i kiedy się pojawia?

Laktacja, czyli produkcja pokarmu w gruczołach piersiowych kobiety, to proces sterowany hormonalnie i poprzez czynniki zewnętrzne (opróżnianie piersi). Rozpoczyna się po porodzie.

Jeśli wszystko idzie zgodnie z „planem", laktacja wzbudzi się niejako sama. Po prostu rusza wraz z pojawieniem się dziecka na świecie, a tak dokładniej - wraz z oddzieleniem się łożyska po porodzie.

Przez całą ciążę łożysko wydziela progesteron. Jest to hormon, który działa hamująco na prolaktynę. Prolaktyna odpowiada za produkcję pokarmu, czyli właśnie za laktację. Pokazuje to, że nasz organizm ma w sobie zapisaną wielką mądrość. Karmienie rozpocznie się wtedy, gdy pojawi się dziecko.

Prolaktyna pozostaje w znacznym uśpieniu (nie zanika całkowicie) aż do momentu, gdy na świecie pojawia się „konsument" zainteresowany regularnymi dostawami pokarmu.

Po urodzeniu dziecka organizm kobiety przechodzi spektakularną transformację w kierunku zapewnienia całkowitego wyżywienia i opieki dla dziecka. W tym procesie uczestniczą hormony: prolaktyna oraz oksytocyna. Działają wspomagająco wobec siebie i sprawiają, że gruczoły piersiowe kobiety produkują oraz uwalniają pokarm.

Co do zasady kobieta po porodzie nie musi postępować w żaden szczególny sposób, aby pobudzić laktację. Procesy hormonalne dzieją się poza jej wiedzą. Organizm uruchomi te procesy pod warunkiem, że zaistnieje kilka okoliczności po pojawieniu się dziecka na świecie. Trudności w jednym lub wielu aspektach mogą doprowadzić do tego, że organizm kobiety nie wystartuje w pełni z produkcją pokarmu. Wówczas pojawia się potrzeba, aby rozkręcić laktację.

Domowe sposoby na zwiększenie laktacji

Próbę pobudzenia laktacji można podjąć samodzielnie. Poniżej proponujemy kilka rozwiązań, które mogą być pomocne, jeśli chcesz zwiększyć laktację:

1. Częste karmienie piersią

Zgodnie z zaleceniami WHO dziecko należy karmić tak często, jak tego potrzebuje, czyli na żądanie, nie rzadziej niż 8 do 12 razy na dobę, przez przynajmniej 15 minut z każdej piersi. To, że dziecko jest głodne, można poznać po: otwieraniu buzi, wystawianiu języka, ssaniu palców czy obracaniu główki.

Dla pobudzenia i utrzymania laktacji szczególnie cenne jest karmienie w nocy - nie należy go pomijać. To wtedy stężenie prolaktyny we krwi jest najwyższe. Wiele noworodków ma kłopoty z wybudzeniem się w nocy z powodu żółtaczki. Dla dobra laktacji i zdrowia dziecka dbamy o to, aby Maluszek był karmiony przynajmniej raz w nocy (między godz. 22:00 a 6:00).

2. Wspomaganie laktatorem

Laktator to świetne narzędzie, które pomaga rozkręcić laktację. Warto jednak pamiętać, że jego rola jest wspomagająca obok innych, ważniejszych czynników, jak równowaga hormonalna czy prawidłowe przystawianie dziecka do piersi.

O czym pamiętać przy pracy z laktatorem?

• Laktator powinien być dobrany do wielkości i elastyczności brodawek.
• Moc ssania laktatora powinna być dopasowana do wrażliwości mamy.
• Plan pracy z laktatorem warto skonsultować z doradczynią laktacyjną. Wiele mam boi się odciągać pokarm laktatorem w obawie, że „zabierze" pokarm dziecku. To często słuszna obawa i dobra intuicja - plan pracy z laktatorem powinien uwzględniać pierwszeństwo dostawiania dziecka do piersi.

3. Odpowiednie przystawianie dziecka do piersi

Pozycja podczas karmienia piersią oraz poprawne przystawienie dziecka również sprzyjają pobudzeniu laktacji. Warto zadbać o wygodne ułożenie. Młoda mama ma sporo opcji do wyboru! Są to:

• pozycja klasyczna,
• pozycja krzyżowa,
• pozycja spod pachy,
• pozycja leżąca na boku,
• pozycja leżąca na plecach.

Kwestię komfortowego ułożenia oraz skutecznego przystawienia dziecka do sutka omawiamy w poradniku: Karmienie piersią. Wszystko, co trzeba wiedzieć na początek.

4. Unikanie stresu

Czy to możliwe, aby w wyniku silnego stresu „stracić pokarm"? Czy stres mamy może zablokować rozpoczęcie laktacji? Doświadczenia doradców laktacyjnych pokazują, że tak.

Poród i jego okoliczności często są nacechowane wieloma stresującymi sytuacjami, np.:

• niekorzystny dla mamy przebieg porodu
• niepożądane przez mamę zabiegi medyczne wokół porodu
• sytuacje zagrażające zdrowiu lub życiu noworodka
• mało empatyczna opieka nad mamą i noworodkiem
• często niezrozumiałe lub niepoprzedzone wytłumaczeniem szpitalne procedury względem mamy i noworodka
• brak dostępu do najbliższej dla położnicy osoby
• trudności z wyspaniem się
• obecność obcych osób
• hałas, ostre światło, niewygodne łóżko.

Można by wymieniać jeszcze długo to, co w okolicznościach pobytu w szpitalu może zestresować kobietę, dla której czas po porodzie to czas szczególnej wrażliwości.

Niestety, zarówno relacje mam jak i obserwacje konsultantów oraz doradców laktacyjnych potwierdzają, że stres może mieć niekorzystny wpływ na rozwój laktacji. Obserwujemy, że na każdą osobę ma inny wpływ. Dla jednej mamy będzie znacznym obciążeniem i wpłynie na przebieg laktacji, dla innej nie.

Za negatywnym wpływem stresu na laktację stoją kortyzol i adrenalina, a konkretnie: ich działanie na oksytocynę.

Kortyzol, hormon stresu produkowany przez oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), może blokować działanie oksytocyny. Kortyzol i oksytocyna oddziałują na siebie nawzajem, a podwyższony poziom kortyzolu w wyniku chronicznego stresu może hamować wydzielanie oksytocyny.

Badania sugerują, że wysoki poziom kortyzolu może również osłabiać inne efekty oksytocyny, takie jak uczucie relaksu i więzi społecznej, co może negatywnie wpływać na relacje interpersonalne i dobrostan emocjonalny.

Badanie Neumanna i współpracowników (2000) wykazało, że stres wywołuje zwiększone wydzielanie kortyzolu i może tłumić działanie oksytocyny, wpływając na procesy, takie jak wypływ mleka i tworzenie więzi społecznych. Mechanizm ten wyjaśnia, dlaczego stres może zaburzać laktację oraz procesy emocjonalne związane z oksytocyną.

Badanie Heinrichsa i in. (2001) pokazało, że kortyzol może blokować działanie oksytocyny poprzez tłumienie jej efektów związanych z relaksacją i redukcją stresu. Badanie to analizowało, w jaki sposób interakcje między kortyzolem a oksytocyną wpływają na reakcje emocjonalne u ludzi.

Badania Uvnas-Moberg (1998) dowodzą, że oksytocyna jest kluczowa dla redukcji stresu i tworzenia więzi, natomiast chronicznie podwyższony poziom kortyzolu może zmniejszać efektywność oksytocyny, zarówno w kontekście fizjologicznym, jak i emocjonalnym.

Możemy spróbować zapobiegać wysokiemu poziomowi stresu związanemu z porodem na wiele sposobów - choćby poprzez uczestnictwo w zajęciach szkoły rodzenia. Ważną rolę w obniżaniu poziomu stresu odgrywa kadra medyczna, która powinna roztoczyć opiekę nad mamą i dzieckiem. Warto dużo wcześniej nauczyć się technik obniżania poziomu stresu poprzez oddychanie. Również spotkanie z doradcą laktacyjnym może pomóc w redukcji poziomu stresu.

5. Prawidłowe odżywianie i nawadnianie mamy

Badania pokazują, że poziom odżywienia mamy nie ma znaczącego wpływu na ilość produkowanego pokarmu i - z kilkoma wyjątkami - na jakość produkowanego pokarmu. Organizm kobiety „obroni" produkcję pokarmu nawet wtedy, gdy mama znajduje się w trudnych warunkach żywieniowych. Jeśli jednak naszym celem jest rozkręcenie laktacji, ważne jest, aby zadbać o odżywienie organizmu. Z czego to wynika?

Każdy proces fizjologiczny w organizmie będzie lepiej przeprowadzony, jeśli ciało zostanie dobrze odżywione. Najlepiej, aby ktoś pomógł Ci zadbać o zbilansowaną dietę, ponieważ na Twojej głowie jest już całkiem sporo obowiązków. O czym pamiętać przy planowaniu jadłospisu w okresie rozkręcania laktacji?

• Wybieraj zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, brokuły). Dostarczą żelaza, wapnia i kwasu foliowego.
• Sięgaj po owoce bogate w witaminę C (dzika róża, rokitnik, cytrusy, truskawki) dla wsparcia odporności i lepszego wchłaniania żelaza.
• Stosuj zdrowe tłuszcze nienasycone: oliwa z oliwek, awokado, orzechy, nasiona chia i siemię lniane.
• Wybieraj pełnoziarniste produkty: brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo, gruboziarniste kasze, płatki owsiane.
• Unikaj przetworzonych produktów i cukrów prostych.
• Jedz regularnie i słuchaj swojego organizmu.

Być może słyszałaś, że bawarka, czyli herbata z mlekiem, wspomaga laktację. Jest to mit! Jeśli jednak lubisz ten napój, wprowadź go do swojego menu.

6. Konsultacja z doradcą laktacyjnym

Badania pokazują, że wsparcie doradcy laktacyjnego ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego przebiegu karmienia piersią.

W niedawnym badaniu (2020) opublikowanym w czasopiśmie „Midwifery" Improvement of the breastfeeding self-efficacy and postpartum mental health after lactation consultations - Observational study badaczki wskazują, że:

• 47,9% matek wznowiło wyłączne karmienie piersią po konsultacjach laktacyjnych.
• Zaobserwowano wzrost wskaźników karmienia piersią przy karmieniu mieszanym miesiąc po konsultacjach laktacyjnych.
• Kobiety szukające wsparcia w zakresie karmienia piersią wykazują zwiększone trudności w zakresie zdrowia psychicznego.
• Skuteczność karmienia piersią jest negatywnie skorelowana z nasileniem trudności zdrowia psychicznego.
• Konsultacje laktacyjne przyczyniają się do poprawy skuteczności karmienia piersią, a także zdrowia psychicznego matek.

To ciekawe badanie zostało przeprowadzone z inicjatywy wydziału Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego.

W ramach badania 160 Polek (90 uczestniczek konsultacji i 70 osób z grupy kontrolnej) wypełniło dwukrotnie ustrukturyzowany wywiad, Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia oraz Skalę Samooceny Skuteczności Karmienia Piersią: przed konsultacją laktacyjną oraz miesiąc później. A oto rezultaty:

Miesiąc po konsultacjach laktacyjnych zaobserwowano istotny wzrost samooceny skuteczności karmienia piersią oraz znaczące zmniejszenie objawów trudności zdrowia psychicznego (objawy somatyczne, zaburzenia funkcjonalne oraz lęk i bezsenność) wśród matek.

[...]

Kobiety chętne do skorzystania z konsultacji laktacyjnych mogą wykazywać objawy trudności zdrowia psychicznego, które mogą być związane z problemami w karmieniu piersią. Wzmocnienie pewności siebie w zakresie karmienia piersią podczas konsultacji laktacyjnych może przyczynić się do poprawy zdrowia psychicznego kobiety.

To pokazuje, jak ważne dla prawidłowej laktacji jest dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne młodej mamy. Jednym ze sposobów na obniżenie poziomu stresu będzie spotkanie z doradczynią laktacyjną.

Oto jedna z wiadomości, jakie otrzymałyśmy od mamy, która zgłosiła się właśnie z problemem nagłego zaniku pokarmu. To najlepsze świadectwo tego, jak rozmowa ze specjalistką może ukoić stres kobiety:

„Witam:) od ponad tygodnia zmieniłam całkowicie podejście do karmienia, nie sprawdzam co sekundę, czy piersi się napełniają i twardnieją, przestałam o tym myśleć, bo wiem, że zaczęło się stabilizować wszystko i już tak nie będzie po prostu, więc nie popadam w panikę, cieszymy się karmieniem wciąż beż użytku laktatora (...)"

Jak pobudzić laktację po cesarskim cięciu?

Pobudzenie laktacji po cesarskim cięciu może wymagać dodatkowego wysiłku i cierpliwości, a przede wszystkim kontaktu skóra do skóry. Poród operacyjny może opóźnić naturalne mechanizmy inicjujące laktację.

Bliskość i kangurowanie tuż po porodzie stymulują wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za produkcję mleka, takich jak oksytocyna i prolaktyna. Częste przystawianie dziecka do piersi, nawet co 2-3 godziny, jest kluczowe, ponieważ ssanie pobudza laktację, nawet jeśli mleka jest na początku niewiele.

Jeśli dziecko ma trudności ze ssaniem, warto skorzystać z laktatora i regularnie odciągać mleko, aby pobudzić produkcję. Przed karmieniem można delikatnie masować piersi i stosować ciepłe okłady, które wspomagają wypływ mleka.

Nie można zapominać o odpoczynku, nawodnieniu i prawidłowym odżywianiu, ponieważ organizm potrzebuje czasu i energii na regenerację po operacji. Na tym etapie mogą pomóc zioła i suplementy, takie jak kozieradka lub moringa, ale zawsze warto skonsultować ich stosowanie z lekarzem lub doradcą laktacyjnym. Jeśli pojawiają się trudności, specjalista laktacyjny może udzielić wsparcia i pomóc znaleźć najlepsze rozwiązania dla matki i dziecka.

Autorka:

Anna Matuszczak (@wrozkacycuszka)

Jestem certyfikowaną Promotorką Karmienia Piersią i założycielką Wróżki Cycuszki, najczęściej polecanej poradni laktacyjnej w Poznaniu. Tematem laktatorów zajęłam się na początku istnienia Poradni Laktacyjnej Wróżka Cycuszka 5 lat temu i od tamtej pory naszą misją jest sprawić, aby każda Mama mogła karmić piersią z błogim uśmiechem na ustach tak długo, jak będzie tego chciała ona i dziecko. To ogromna radość budować Poradnię Laktacyjną, która jest już kultowym miejscem dla kobiet karmiących piersią.