Zaparcia u niemowlęcia. Jak pomóc dziecku?

Data publikacji: 12.12.2024

Zaparcia u niemowląt to stosunkowo częsty problem, który może być źródłem stresu zarówno dla dziecka, jak i dla jego rodziców. Warto więc zrozumieć czym są zaparcia, co je powoduje oraz jak bezpiecznie pomóc dziecku w radzeniu sobie z tymi dolegliwościami.

Należy wiedzieć, że częstotliwość wypróżnień u niemowląt może odbiegać od ogólnie przyjętych norm i zależy od wieku, rodzaju karmienia oraz etapu rozwoju dziecka. Niemowlę, między drugim a szóstym miesiącem życia, które jest karmione wyłącznie piersią może wypróżniać się zarówno kilka razy dziennie, ale także raz na kilka dni. Niektóre dzieci karmione wyłącznie piersią mogą oddawać stolec nawet raz na 7-10 dni.

O ile dziecko nie wykazuje żadnych innych niepokojących objawów, nie zmaga się z bólami brzuszka, prawidłowo moczy pieluszki, ma apetyt i prawidłowo przybiera na masie, to taki rytm wypróżnień również uważa się za normę. Natomiast niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym zazwyczaj mają stały rytm wypróżnień i stolec pojawia się codziennie.

Niemowlęta poniżej 3. miesiąca życia mogą stękać, napinać się, czerwienić, podkurczać nóżki i płakać nawet kilkanaście minut przed oddaniem stolca. Jeżeli wydalony stolec jest miękki, konsystencji pasty, to dolegliwości te nazywamy mianem dyschezji i nie wymagają one żadnej interwencji. Zwykle ustępują całkowicie do 9. miesiąca życia, po nabyciu przez dziecko koordynacji między mięśniami tłoczni brzusznej, a zwieraczami odbytu.

Jak rozpoznać zaparcia u niemowlęcia?

Zaparcia u niemowlęcia objawiają się zazwyczaj twardym, suchym lub grudkowatym i trudnym do wydalenia stolcem. Dziecko może odczuwać ból i dyskomfort podczas wypróżnienia. Rodzic zazwyczaj zauważa rzadszy rytm wypróżnień u dziecka. Maluszek może być nadmiernie rozdrażniony, zmagać się z wzdętym i bolesnym brzuszkiem, a nawet może mieć osłabiony apetyt. Na podstawie obecnie obowiązujących Kryteriów Rzymskich IV możemy rozpoznać zaparcie czynnościowe, jeżeli przez co najmniej miesiąc dziecko zmaga się z minimum dwoma z poniższych objawów:

• mniej niż dwa wypróżnienia w tygodniu
• bolesne wypróżnienia lub twarde stolce
• nasilone wstrzymywanie oddania stolca
• obecność dużej ilości zalegających mas kałowych w odbytnicy
• oddawanie dużych objętościowo stolców

Należy pamiętać, że u niemowląt wywiad nie zawsze jest jednoznaczny. Jednak jeżeli dziecko regularnie ma problemy z wypróżnieniem lub w stolcu pojawia się krew - warto skonsultować stan zdrowia malucha z lekarzem.

Domowe sposoby na zaparcia

Oto kilka skutecznych i bezpiecznych domowych sposobów na zaparcia u niemowląt.

1. Masaż brzuszka - może wspierać perystaltykę jelit i pomóc w przemieszczaniu się treści pokarmowej. Taki masaż najlepiej jest wykonywać pomiędzy posiłkami, aby uniknąć dyskomfortu po jedzeniu. Aby wykonać taki masaż należy położyć maluszka na plecach w ciepłym i spokojnym miejscu, a następnie masować brzuszek delikatnymi, okrężnymi ruchami, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Następnie rodzic może chwycić nóżki niemowlęcia i poruszać nimi naprzemiennie, naśladując ruch pedałowania na rowerze. Na koniec opiekun może delikatnie przyciągać kolanka dziecka do jego brzuszka na kilka sekund, a następnie prostować nóżki.
2. Ciepła kąpiel - ciepła woda pomaga rozluźnić się maluchowi, przynosi ulgę podczas bólu brzuszka i działa relaksująco. Podczas kąpieli w wanience rodzic może również wykonywać delikatny masaż brzuszka, aby dodatkowo pobudzić perystaltykę jelit.
3. Zwiększenie ilości płynów - przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów jest kluczowe dla zapobiegania zaparciom, zwłaszcza jeżeli niemowlę ma już rozszerzoną dietę o pokarmy stałe. Warto pamiętać, że dzieci karmione wyłącznie piersią nie potrzebują podaży dodatkowych płynów, a karmienie na żądanie w pełni pokrywa zapotrzebowanie na składniki odżywcze i nawodnienie. Natomiast po rozpoczęciu rozszerzania diety należy podawać maluszkowi wodę zarówno w trakcie posiłku, jak i pomiędzy nimi.
4. Zmiana mieszanki mleka modyfikowanego - jeżeli niemowlę karmione mlekiem modyfikowanym zmaga się z zaparciami warto skonsultować się z pediatrą i rozważyć zmianę mieszanki.
5. Probiotyk - szczep Lactobacillus rhamnosus GG ma wpływ na florę jelitową i niejednokrotnie stwierdzono zmniejszenie dolegliwości bólowych brzucha po probiotykoterapii, jednak nie ma jeszcze dowodów na jego skuteczność w leczeniu zaparć.
6. Aktywność fizyczna - w zależności od opanowanych przez niemowlę umiejętności, warto zachęcać dziecko do obrotów, turlania, kopania nóżkami, czy czworakowania, gdyż aktywność motoryczna pobudza jelita do pracy.
7. Regularny rytm dnia - stworzenie przewidywalnej rutyny może pomóc dziecku w wypracowaniu regularnych wypróżnień.
8. Nawyki żywieniowe - jeżeli dziecko ma już rozszerzoną dietę warto zwrócić uwagę na ilość błonnika w diecie. Zalecane spożycie błonnika u zdrowych dzieci wynosi około 0,5 g/kg masy ciała/dobę. Jednak bardzo ważne jest aby pilnować by zawartość błonnika nie przekraczała 35g/dobę i dbać o prawidłowe nawodnienie.

Lista produktów zalecanych i niewskazanych przy zaparciach

Produkty zalecane przy zaparciach u niemowlęcia, które ma już wprowadzone stałe produkty do swojej diety, to przede wszystkim pokarmy bogate w błonnik i naturalne substancje wspomagające pracę jelit. Błonnik pokarmowy znajduje się przede wszystkim w produktach pełnoziarnistych, otrębach oraz warzywach i owocach. Warto postawić na puree owocowe (na przykład ze śliwek, gruszek, moreli czy jabłek bez skórki) lub puree z warzyw (na przykład na bazie gotowanej na parze dyni oraz marchewki). Należy pamiętać, że przy zwiększonej podaży błonnika niezwykle istotne jest dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu. Dodatkowo woda sama w sobie pomaga zmiękczyć stolec i zapobiega zaparciom. Do diety dziecka warto włączyć zdrowe tłuszcze w formie olejów roślinnych (na przykład do przestudzonego puree z warzyw dodać odrobinę oliwy z oliwek).

Natomiast niektóre produkty mogą sprzyjać zaparciom u niemowląt, dlatego warto je ograniczać lub wyeliminować, zwłaszcza gdy dziecko ma skłonność do zaparć. Pełna lista produktów zalecanych i niewskazanych przy zaparciach znajduje się w tabelce poniżej.

Skąd biorą się zaparcia u niemowlęcia?

Zaparcia u niemowlęcia mogą wynikać z różnych przyczyn, związanych zarówno z rozwojem układu pokarmowego, jak i dietą lub stylem życia dziecka. Oto główne przyczyny, które mogą prowadzić do tego zaburzenia:

1. Niedojrzałość układu pokarmowego - w pierwszych miesiącach życia układ pokarmowy dziecka nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co może prowadzić do przejściowych problemów z trawieniem, w tym zaparć;
2. Alergie i nietolerancje pokarmowe - alergia lub nietolerancja na określone składniki odżywcze może wpływać na funkcjonowanie układu pokarmowego i wywoływać problemy z wypróżnieniem (na przykład alergia na białko mleka krowiego);
3. Zmiana diety - wprowadzenie nowych pokarmów stałych w procesie rozszerzania diety może utrudniać trawienie i zwiększać ryzyko zaparć. Takie pokarmy jak banan czy ryż mają właściwości zapierające;
4. Niewystarczająca ilość płynów - niemowlęta, które mają już rozszerzoną dietę, ale nie spożywają do posiłków i pomiędzy nimi odpowiedniej ilości wody, mogą mieć problemy z wypróżnieniem;

Dowiedz się co i w jakich ilościach powinno pić dziecko

5. Nieodpowiednia mieszanka mleka modyfikowanego - niemowlęta karmione formułą są bardziej narażone na zaparcia, ponieważ mleko modyfikowane jest mniej strawne i bardziej zagęszczone niż mleko mamy. Niektóre mieszanki mogą nie być dobrze tolerowane przez dziecko i zmiana mieszanki (po konsultacji z pediatrą) może poprawić funkcjonowanie przewodu pokarmowego niemowlęcia;
6. Czynniki psychologiczne i stres - zmiana opiekuna, pójście do żłobka, infekcja czy podróże mogą wywołać napięcie w niemowlęciu, u którego reakcją na stres mogą być zaparcia.

Zaparcia u niemowlęcia. Kiedy udać się do lekarza?

W przypadku zaparć u niemowląt wiele domowych metod może pomóc w ich złagodzeniu, jednak jeżeli dolegliwości się powtarzają - warto skonsultować stan zdrowia dziecka z lekarzem. Jeżeli maluszek nie wypróżnia się od kilku dni, a przy tym jest niespokojny, jego brzuszek jest wzdęty i twardy i/lub wypróżnienia są bolesne, a stolec twardy, suchy lub grudkowaty to z pewnością należy udać się do pediatry. Jeżeli rodzic zauważy w stolcu dziecka krew, zmiany w apetycie, ogólne osłabienie, gorączkę lub inne objawy infekcji, to powinien jak najszybciej udać się po pomoc do lekarza. Podobnie w sytuacji jeżeli rodzic podejrzewa nietolerancję czy alergię pokarmową lub rozważa zmianę mieszanki mleka modyfikowanego.

Autorka:

Patrycja Gonczarko (@polozna_mamazu)

Jestem położną oraz instruktorem porodu w głębokim relaksie. Ukończyłam studia magisterskie na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Największe spełnienie zawodowe przynoszą mi obszary związane z opieką nad maluszkiem oraz czasem połogu, co tworzy moją misję, jaką jest - wspieranie kobiet w macierzyństwie. Każdego dnia łączę moją wiedzę medyczną z doświadczeniem zawodowym oraz osobistą podróżą bycia mamą.